Психикалық денсаулық (менталды денсаулық) — Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының анықтамасына сәйкес, бұл адамның өз әлеуетін жүзеге асыра алатын, әдеттегі өмірлік күйзелістермен күресетін, өнімді және жемісті жұмыс істейтін және өз қауымдастығының өміріне үлес қоса алатын әл-ауқат жағдайы.
ПСИХИКАЛЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ: РУХАНИ ӨМІРДІҢ ҮЙЛЕСІМДІЛІГІ
- субъективті түрде сезіледі;
- объективті түрде расталған;
- салыстырмалы түрде тұрақты;
-- үнемі жетілдіріліп отырады;
- табиғи және әлеуметтік ортамен үйлесімді өзара іс-қимыл
- рухани және зияткерлік әлеуетті толыққанды іске асыру
-- ұзақ мерзімді психопатологиялық және психосоматикалық салдарсыз стресстік жүктемелерге төзуге мүмкіндік береді
Біздің өмірімізде көптеген жеке, әлеуметтік, құрылымдық детерминанттар біздің психикалық денсаулығымызды қорғай алады немесе керісінше бұзады және психикалық денсаулық континуумындағы жағдайымызды өзгерте алады.
Эмоционалды дағдылар, психикалық белсенді заттарды тұтыну және генетикалық ерекшеліктер сияқты әртүрлі жеке психологиялық және биологиялық факторлар адамды психикалық денсаулығының бұзылуына бейім етуі мүмкін.
Кедейлік, зорлық-зомбылық, теңсіздік және қолайсыз әлеуметтік жағдайларды қоса алғанда, қолайсыз әлеуметтік, экономикалық, геосаяси және экологиялық жағдайлардың әсері де психикалық бұзылулардың қаупін арттырады.
Тәуекел факторлары өмірдің барлық кезеңдерінде көрінуі мүмкін, бірақ адамның дамуы үшін ең маңызды кезеңдерде, әсіресе ерте балалық шақта пайда болатын факторлар әсіресе күшті теріс әсер етеді.
Мысалы, ата-аналардың қатал тәрбиесі мен физикалық жазалары балалардың психикалық денсаулығына нұқсан келтіретіні белгілі, ал мектептегі қорқыту психикалық денсаулықтың бұзылуының негізгі қауіп факторларының бірі болып табылады. Сол сияқты, қорғаныс факторлары адамның бүкіл өмірінде пайда болады және психикалық тұрақтылықты нығайтуға ықпал етеді.
Мұндай факторларға біздің жеке әлеуметтік және эмоционалдық дағдыларымыз бен қасиеттеріміз, сондай-ақ оң әлеуметтік өзара іс-қимыл тәжірибесі, сапалы білім, лайықты жұмыс, қауіпсіз аймақта тұру, жергілікті қауымдастықтың бірлігі және т.б. кіреді.
Психикалық денсаулықты нығайту және психикалық бұзылулардың алдын алу шаралары психикалық денсаулықтың жеке, әлеуметтік, құрылымдық детерминанттарын анықтауға және тәуекелдерді азайту, психикалық тұрақтылықты арттыру және психикалық денсаулыққа қолайлы орта құру үшін араласу шараларын қабылдауға негізделген.
Алдын алу шаралары барлық белгілі ауруларға қатысты қолданылуы керек. Психикалық бұзылыстар - ерекшелік емес. Психикалық денсаулық, физикалық денсаулық сияқты, адамның жалпы әл-ауқатының негізгі құрамдас бөлігі болып табылады, сондықтан оның тұрақтылығын сақтау өте маңызды.
Әлеуметтік іске асыру дәрежесі психиканың жағдайына тікелей әсер етеді. Қиын жағдайларға бейімделу және стресстік жағдайларға барабар жауап беру қабілеті адамның күшті психикалық денсаулығын көрсетеді.
Бастапқы алдын алу шаралары:
- Күніне кемінде 8 сағат толық демалу және дұрыс ұйықтау. Терең ұйқы жүйке жүйесінің қалпына келуіне ықпал етеді және психикалық аурулардың дамуына қарсы тамаша профилактикалық құрал болып табылады.
- Орташа физикалық белсенділік. Үнемі жаттығулар жасау немесе қозғалысы бар басқа жұмыстарды орындау қажет. Денеге жиналған артық адреналин психикалық бұзылулардың дамуына ықпал етуі мүмкін. Дене белсенділігі артық адреналинді жояды, осылайша өте күшті профилактикалық ықпалы бар.
- Сүйікті іспен айналысу. Егер адамның негізгі жұмысы сүйікті ісімен байланысты болмаса, хоббиге жеткілікті уақыт бөлу маңызды. Бұл жинақталған күшті жеңілдетуге көмектеседі.
- Отбасындағы қарым-қатынас. Бұл тармақ психиканың мықты денсаулығы үшін өте маңызды. Отбасындағы қарым-қатынасқа келіспеушіілктер көбінесе психикалық бұзылыстар себебі болып табылады.
- Өмірдің интимдік жағы. Өзін-өзі ұзақ уақыт тежеу депрессия сияқты әртүрлі психикалық бұзылыстарға әкелуі мүмкін екені белгілі. Сондықтан бұл мәселеге жеткілікті көңіл бөлу маңызды. Бірақ шектен шығуға болмайды, өйткені шамадан тыс жыныстық белсенділік эмоционалды сарқылуға алып келеді.
